نفت و گاز

تاريخچه اكتشاف نفت در ايران با واگذاری امتيازات در اواخر دوره قاجاريه همراه است و اقدامات عملی اكتشاف نفت از سال ۱۲۸۰ با عقد قرارداد "دارسی" آغاز و در خرداد ۱۲۸۷ با كشف ميدان نفتی مسجد سليمان وارد مرحله عملی گرديد. تا سال ۱۳۱۷ ميدان های بزرگی همچون نفت سفيد، آغاجاری، پازنان و گچساران كشف شد.

از سال ۱۳۱۸ تا سال ۱۳۲۷ به علت وقوع جنگ جهانی دوم تنها ميدان "لالی" كشف شد. كشف اين ميدان در سال ۱۳۲۷ اولين اكتشاف مخزن "بنگستان" به شمار می آيد. از سال ۱۳۳۳ تا سال ۱۳۳۷ كه فعاليت اكتشافی شركت های عامل نفت آغاز شد منجر به كشف ميدان اهواز (آسماری و بنگستان) و مخزن بنگستان ميدان آغاجاری گرديد. دهه ۴۸-۱۳۳۸ يكی از مهمترين و پربارترين دهه های اكتشافات نفتی در جنوب غربی ايران می باشد و طی آن تعداد مخازن جديد كشف شده به ۳۳ ميدان می رسيد كه در مجموع حدود ۴۶ درصد كل ذخاير در جای كشور در طی اين دوره به اثبات رسيده است.

در اين دوره علاوه بر ميدان های كشف شده زاگرس، اولين ميدان دريايی يعنی بهرگانسر در سال ۱۳۳۸ كشف گرديد و متعاقب آن ميدان های دورود، سروش، سلمان، اسفنديار، فروزان، نوروز، رشادت، پارس شمالی، هنديجان، و رسالت نيز كشف شد. دردهه ۵۷-۱۳۴۸ حجم فعاليت های اكتشافی به بالاترين مقدار خود رسيد و از تمامی امكانات به همراه فناوری روز استفاده گرديد.

در دهه ۶۷-۱۳۵۷ اكتشاف با ركورد نسبی همراه بود تا اینکه در دهه ۷۷-۱۳۶۷ آهنگ
فعاليت های اكتشافی به تدريج سرعت گرفت و امكانات بيشتری تخصيص داده شد. از جمله مهمترين اكتشافات در اين دهه، كشف ميدان گازی پارس جنوبی است كه جزو بزرگترين ميادين گازی كشف شده در جهان می باشد.

بر اساس آخرین اخبار نفت و گاز، در حال حاضر تعداد ۱۵۴ میدان هیدروکربنی و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده است. تعداد ۱۰۲ از این میادین نفتی و ۴۳ عدد دیگر میادین گازی می باشند. از تعداد کل مخازن، ۲۰۵ مخزن نفتی و ۹۲ مخزن گاز طبیعی می باشند. تعداد ۷۸ عدد از این میادین فعال می باشند که ۶۲ عدد از آنها در خشکی و ۱۶ عدد باقی مانده در دریا قرار دارند. مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت خام و میعانات گازی ایران بیش از ۱٫۵۴۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود که این میزان ۱۰ درصد میزان نفت موجود در جهان محسوب می‌شود.

بنابراین ۶۷ میدان باقی مانده نیز در حال حاضر غیر فعال می باشند. در حال حاضر سازند آسماری با سن الیگو میوسن بهترین تولیدکننده نفت می‌باشد و سازند سروک با سن کرتاسه میانی، از نظر حجم دارای نفت قابل بازیافت مهمی می‌باشد.

از کل ذخایر نفت خام موجود در جای اولیه کشور تنها ۱/۹۵ میلیارد بشکه به صورت بازدهی اولیه و ثانویه قابل استخراج می باشد و ۳/۵۳ میلیارد بشکه با تکنولوژی های معمول قابل بهره برداری است. درصورت تولید نفت خام درسطح کنونی و اتکا به تکنولوژی های موجود انتظار می رود که دوام ذخایر نفت خام کشور حتی در صورت استفاده از روش بازیافت ثانویه از حدود ۷۰ سال تجاوز نکند.

کشور ایران از نظر برخورداری از ذخایر گاز نیز بسیار غنی است و با داشتن حدود ۴۸۱ تریلیون فوت مکعب ذخیره قابل استحصال اولیه که معادل ۷/۱۳ درصدکل ذخایر تثبیت شده جهانی می باشد مقام دوم را در بین کشور های جهان دارا است. حداقل و حداکثر عمر این ذخایر در صورت حفظ سطح برداشت و تولید فعلی به ترتیب ۱۹۰ و ۳۰۰ سال می باشد.

بزرگترین میدان گازی کشور در کمان قطر، میدان گازی پارس جنوبی است که همراه با بخش قطری (گنبد شمالی) ذخیره درجای در حدود ۵۰۷ تریلیون فوت مکعب دارد. حدود یک سوم کل ذخایر گازی ایران در این میدان فوق عظیم تجمع یافته است. در حدود ۱۹% از کل ذخایر گازی غیر همراه جهان به تنهایی در کمان قطر و میادین فوق عظیم گنبد شمالی و پارس جنوبی (در گروه دهرم) ذخیره شده است.