نفت و گاز

تاریخچه اكتشاف نفت در ایران با واگذاری امتیازات در اواخر دوره قاجاریه همراه است و اقدامات عملی اكتشاف نفت از سال ۱۲۸۰ با عقد قرارداد "دارسی" آغاز و در خرداد ۱۲۸۷ با كشف میدان نفتی مسجد سلیمان وارد مرحله عملی گردید. تا سال ۱۳۱۷ میدان های بزرگی همچون نفت سفید، آغاجاری، پازنان و گچساران كشف شد.

از سال ۱۳۱۸ تا سال ۱۳۲۷ به علت وقوع جنگ جهانی دوم تنها میدان "لالی" كشف شد. كشف این میدان در سال ۱۳۲۷ اولین اكتشاف مخزن "بنگستان" به شمار می آید. از سال ۱۳۳۳ تا سال ۱۳۳۷ كه فعالیت اكتشافی شركت های عامل نفت آغاز شد منجر به كشف میدان اهواز (آسماری و بنگستان) و مخزن بنگستان میدان آغاجاری گردید. دهه ۴۸-۱۳۳۸ یكی از مهمترین و پربارترین دهه های اكتشافات نفتی در جنوب غربی ایران می باشد و طی آن تعداد مخازن جدید كشف شده به ۳۳ میدان می رسید كه در مجموع حدود ۴۶ درصد كل ذخایر در جای كشور در طی این دوره به اثبات رسیده است.

در این دوره علاوه بر میدان های كشف شده زاگرس، اولین میدان دریایی یعنی بهرگانسر در سال ۱۳۳۸ كشف گردید و متعاقب آن میدان های دورود، سروش، سلمان، اسفندیار، فروزان، نوروز، رشادت، پارس شمالی، هندیجان، و رسالت نیز كشف شد. دردهه ۵۷-۱۳۴۸ حجم فعالیت های اكتشافی به بالاترین مقدار خود رسید و از تمامی امكانات به همراه فناوری روز استفاده گردید.

در دهه ۶۷-۱۳۵۷ اكتشاف با ركورد نسبی همراه بود تا اینکه در دهه ۷۷-۱۳۶۷ آهنگ
فعالیت های اكتشافی به تدریج سرعت گرفت و امكانات بیشتری تخصیص داده شد. از جمله مهمترین اكتشافات در این دهه، كشف میدان گازی پارس جنوبی است كه جزو بزرگترین میادین گازی كشف شده در جهان می باشد.

بر اساس آخرین اخبار نفت و گاز، در حال حاضر تعداد ۱۵۴ میدان هیدروکربنی و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده است. تعداد ۱۰۲ از این میادین نفتی و ۴۳ عدد دیگر میادین گازی می باشند. از تعداد کل مخازن، ۲۰۵ مخزن نفتی و ۹۲ مخزن گاز طبیعی می باشند. تعداد ۷۸ عدد از این میادین فعال می باشند که ۶۲ عدد از آنها در خشکی و ۱۶ عدد باقی مانده در دریا قرار دارند. مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت خام و میعانات گازی ایران بیش از ۱٫۵۴۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود که این میزان ۱۰ درصد میزان نفت موجود در جهان محسوب می‌شود.

بنابراین ۶۷ میدان باقی مانده نیز در حال حاضر غیر فعال می باشند. در حال حاضر سازند آسماری با سن الیگو میوسن بهترین تولیدکننده نفت می‌باشد و سازند سروک با سن کرتاسه میانی، از نظر حجم دارای نفت قابل بازیافت مهمی می‌باشد.

از کل ذخایر نفت خام موجود در جای اولیه کشور تنها ۱/۹۵ میلیارد بشکه به صورت بازدهی اولیه و ثانویه قابل استخراج می باشد و ۳/۵۳ میلیارد بشکه با تکنولوژی های معمول قابل بهره برداری است. درصورت تولید نفت خام درسطح کنونی و اتکا به تکنولوژی های موجود انتظار می رود که دوام ذخایر نفت خام کشور حتی در صورت استفاده از روش بازیافت ثانویه از حدود ۷۰ سال تجاوز نکند.

کشور ایران از نظر برخورداری از ذخایر گاز نیز بسیار غنی است و با داشتن حدود ۴۸۱ تریلیون فوت مکعب ذخیره قابل استحصال اولیه که معادل ۷/۱۳ درصدکل ذخایر تثبیت شده جهانی می باشد مقام دوم را در بین کشور های جهان دارا است. حداقل و حداکثر عمر این ذخایر در صورت حفظ سطح برداشت و تولید فعلی به ترتیب ۱۹۰ و ۳۰۰ سال می باشد.

بزرگترین میدان گازی کشور در کمان قطر، میدان گازی پارس جنوبی است که همراه با بخش قطری (گنبد شمالی) ذخیره درجای در حدود ۵۰۷ تریلیون فوت مکعب دارد. حدود یک سوم کل ذخایر گازی ایران در این میدان فوق عظیم تجمع یافته است. در حدود ۱۹% از کل ذخایر گازی غیر همراه جهان به تنهایی در کمان قطر و میادین فوق عظیم گنبد شمالی و پارس جنوبی (در گروه دهرم) ذخیره شده است.